Sốt xuất huyết là bệnh lý truyền nhiễm cực kỳ nguy hiểm. Bệnh được phân thành 3 cấp độ, trong đó sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo là thể trung gian. Vậy sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo là gì?
1. Các giai đoạn của sốt xuất huyết Dengue
Sốt xuất huyết dấu hiệu cảnh báo sớm có hay không là thắc mắc của rất nhiều người. Bệnh truyền nhiễm này do virus Dengue gây ra, lây truyền từ người sang người qua trung gian muỗi vằn Aedes Aegypti. Khi bị muỗi cắn, virus sẽ xâm nhập vào máu, lan truyền khắp cơ thể và gây ra các triệu chứng nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết Dengue.
Theo diễn tiến thông thường, sốt xuất huyết Dengue sẽ trải qua 3 giai đoạn:
1.1. Giai đoạn sốt
Giai đoạn này bệnh nhân có biểu hiện sốt cao đột ngột, liên tục, kéo dài khoảng 2-7 ngày. Khi thực hiện nghiệm pháp dây thắt cho kết quả dương tính với các chấm hay nốt xuất huyết dưới da, đôi khi kèm theo chảy máu chân răng hoặc chảy máu mũi. Ngoài ra, bệnh nhân còn có những triệu chứng khác như đau đầu, chán ăn, buồn nôn, đau cơ, đau khớp, đau nhức 2 hốc mắt. Một số bệnh nhân có thể nổi hạch.
Khi thực hiện xét nghiệm cho thấy chỉ số Hematocrit bình thường, trong khi số lượng tiểu cầu bình thường hoặc hơi giảm và số lượng bạch cầu thường giảm.
1.2. Giai đoạn nguy hiểm
Sau khi trải qua giai đoạn sốt, bệnh nhân sẽ bước vào giai đoạn nguy hiểm từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 6. Thân nhiệt của người bệnh bắt đầu giảm xuống còn 37.5-38 độ C, thậm chí có trường hợp chỉ còn 36 độ C. Mặc dù hết sốt nhưng bệnh nhân bắt đầu có biểu hiện tăng tính thấm thành mạch với dấu hiệu gợi ý là chỉ số Hematocrit tăng. Theo nghiên cứu, thời gian thất thoát huyết tương có ý nghĩa lâm sàng thường kéo dài từ 24 đến 48 giờ. Lúc này, xét nghiệm máu cho thấy số lượng bạch cầu giảm, số lượng tiểu cầu bắt đầu giảm thấp và đa phần xảy ra trước khi thoát huyết tương
Lưu ý, những bệnh nhân sau khi hết sốt và không có biến chứng thì thường là thể sốt xuất huyết Dengue không nặng. Ngược lại, một số bệnh nhân có dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết thì tiên lượng thường không tốt. Những trường hợp được bác sĩ chẩn đoán sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo sẽ phục hồi nếu được bù dịch đường tĩnh mạch sớm và đúng phác đồ, đồng phải được xử trí tốt tình trạng xuất huyết.
Tuy nhiên, một số trường hợp sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo vấn tiến triển nặng lên thành thể sốt xuất huyết Dengue nặng với các biểu hiện sau:
- Biểu hiện thoát huyết tương gây tràn dịch màng phổi, màng bụng, phù nề mi mắt và căng da. Xét nghiệm chỉ số Hct tăng cao, albumin máu giảm và kèm theo triệu chứng sốc;
- Biểu hiện sốc:
- Mạch nhanh, nhỏ, khó bắt;
- Huyết áp hạ (huyết áp tâm thu < 90mmHg hoặc giảm 30 mmHg so với HA nền hoặc huyết áp kẹt (huyết áp tâm thu – huyết áp tâm trương ≤ 20mmHg);
- Bệnh nhân sốc còn có những triệu chứng khác như lạnh đầu chi, nổi vân tím, thiểu niệu (lượng nước tiểu < 20ml/h);
- Biểu hiện xuất huyết, bao gồm:
- Xuất huyết trên da dạng đầu đinh ghim trên nền da xung huyết, bầm tím nơi tiêm hoặc nơi lấy máu;
- Xuất huyết niêm mạc gây chảy máu mũi, chảy máu chân răng và rối loạn kinh nguyệt;
- Xuất huyết nội tạng như chảy máu tiêu hoá, xuất huyết não, chảy máu phổi hoặc Chảy máu trong cơ;
- Một số biểu hiện lâm sàng khác như rối loạn chức năng gan, rối loạn tri giác, suy hô hấp, rối loạn nhịp tim...
1.3. Giai đoạn hồi phục
Đa số bệnh nhân hết sốt, không có các biến chứng nặng và tự khỏi bệnh trong vòng vài ngày.
Tuy nhiên, một vấn đề cần đặc biệt lưu ý là những bệnh nhân có thất thoát huyết tương thì trong giai đoạn hồi phục sẽ tái hấp thu trở lại lòng mạch và dẫn đến quá tải thể tích nếu vẫn còn truyền dịch.
2. Sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo là gì?
Theo Bộ Y tế, bệnh sốt xuất huyết Dengue hiện nay được phân làm 3 mức độ, bao gồm:
- Sốt xuất huyết Dengue (thể nhẹ): Chỉ bao gồm sốt và xuất huyết dưới da;
- Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo;
- Sốt xuất huyết Dengue nặng.
Trong số đó, sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo là thể trung gian và tiêu chuẩn chẩn đoán là bệnh nhân có ít nhất 1 trong các dấu hiệu sau:
- Vật vã, lừ đừ, li bì;
- Đau bụng liên tục hoặc tăng cảm giác đau tại vùng gan (hạ sườn phải);
- Nôn ói nhiều lần (trên 3 lần trong 1 giờ hoặc trên 4 lần trong 6 giờ);
- Xuất huyết niêm mạc như chảy máu chân răng, mũi, nôn ra máu, tiêu phân đen, xuất huyết âm đạo hoặc tiểu máu;
- Gan to trên 2cm dưới bờ sườn;
- Tiểu ít;
- Xét nghiệm Hematocrit (Hct) tăng kèm số lượng tiểu cầu giảm nhanh;
- Men gan AST và ALT ≥ 400 U/L;
- Bệnh nhân có tràn dịch màng phổi, màng bụng trên siêu âm hoặc X quang.
3. Điều trị sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo?
Do chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu nên các phương pháp hiện nay chủ yếu là điều trị triệu chứng, trong đó bao gồm hạ sốt khi thân nhiệt tăng cao bằng Paracetamol liều 10-15mg/kg/lần, cách mỗi 4-6 giờ. Do có hiện tượng thoát huyết tương nên bệnh nhân cần được bù dịch sớm bằng đường uống, đồng thời theo dõi sát các chỉ số như mạch, huyết áp, các dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết, lượng dịch đưa vào, số lượng nước tiểu và xét nghiệm Hct mỗi 4 – 6 giờ.
Xem xét truyền dịch cho bệnh nhân sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo nếu nôn ói nhiều, không uống được và chỉ số Hct tăng cao hoặc kèm theo các dấu hiệu mất nước trên lâm sàng. Phương thức truyền dịch bao gồm Ringer lactate, Ringer Acetate hoặc NaCl 0.9% theo phác đồ của Bộ Y tế.
Một số vấn đề cần lưu ý trong quá trình theo dõi và chăm sóc bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo:
- Bệnh nhân cần vệ sinh răng miệng nhẹ nhàng với gạc mềm và dung dịch NaCl 0.9% hoặc Chlorhexidine;
- Không sử dụng tay để ngoáy mũi hay dùng tăm xỉa răng, vì nguy cơ gây chảy máu niêm mạc;
- Những bệnh nhân chảy máu mũi có thể dùng ngón tay ấn chặt vào bên cánh mũi có chảy máu trong vòng 10 phút, đồng thời nghiêng đầu về phía trước, sau đó lấy cục nước đá cho vào hốc mũi để làm ngừng chảy máu.
Chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi cho bệnh nhân sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo:
- Ưu tiên bù nước bằng đường uống, trong đó nhất là sử dụng nước có chứa điện giải, ngoài ra người bệnh có thể uống thêm nước dừa, nước cháo, muối, nước hoa quả...;
- Chế độ ăn mềm, nhẹ, nên chia thành nhiều bữa nhỏ (ưu tiên ăn cháo, súp, phở...);
- Không sử dụng nước có ga hoặc có màu, đồng thời không ăn thức ăn cay, nóng và nhiều dầu mỡ;
- Bệnh nhân sốt xuất huyết dấu hiệu cảnh báo nên nghỉ ngơi tại giường và hạn chế vận động mạnh;
- Chú ý nên mặc quần áo rộng, mỏng;
- Khi sốt cao bên cạnh dùng thuốc hạ sốt có thể lau mát tích cực.
4. Dự phòng sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo
Dự phòng sốt xuất huyết bằng các cách sau đây:
- Sử dụng lưới chống muỗi và máy điều hòa tại nhà;
- Mặc áo dài tay và quần dài, mang vớ và giày;
- Sử dụng thuốc đuổi muỗi trên da và quần áo. Trong đó ưu tiên thuốc đuổi muỗi có chứa chất DEET (diethyltoluamide);
- Sử dụng mùng màn ngăn muỗi đúng cách khi nghỉ ngơi, ngay cả ban ngày. Bệnh nhân cũng có thể sử dụng loại mùng màn tẩm hóa chất diệt côn trùng;
- Nên ở trong nhà và đề phòng hơn vào các thời điểm muỗi hoạt động mạnh như sáng sớm, chiều và buổi tối;
- Hạn chế hoặc không chứa nước trong xô, chậu hoa hay các đồ chứa khác xung quanh nhà, vì muỗi thường sinh sản ở những nơi này.
Nguồn: Trung tâm y tế quận Gò Vấp.
