1. Ung thư cổ tử cung là gì?
Ung thư cổ tử cung là bệnh lý ác tính của tế bào biểu mô lát (tế bào biểu mô vảy) hoặc tế bào biểu mô tuyến cổ tử cung phát triển bất thường dẫn đến hình thành các khối u trong cổ tử cung. Các khối u này nhân lên một cách mất kiểm soát, xâm lấn và tác động đến các cơ quan xung quanh, thường gặp nhất là di căn đến phổi, gan, bàng quang, âm đạo và trực tràng.
Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2022, trên toàn thế giới có 500.000 ca mắc mới và 250.000 trường hợp tử vong do ung thư cổ tử cung. Ở Việt Nam, ung thư cổ tử cung đứng hàng thứ 08 ở phụ nữ. Ung thư cổ tử cung thường không rõ triệu chứng, tiến triển chậm khiến người bệnh chủ quan, không điều trị từ sớm.
Tỉ lệ mắc ung thư cổ tử cung ở nữ giới đứng thứ 08(2022) theo WHO
2. Nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung?
Thống kê của WHO cho thấy, khoảng 99.7% trường hợp ung thư cổ tử cung đều có sự hiện diện của virus HPV (Human Papilloma Virus). Do đó, virus HPV được coi là yếu tố nguy cơ cao nhất dẫn đến việc mắc bệnh lý này ở nữ giới.Virus HPV là loại virus có hơn 100 týp với khoảng 15 týp được xếp vào nhóm nguy cơ cao dẫn đến khối u ác tính cổ tử cung, phổ biến nhất là các týp 16 và 18 (nguyên nhân của hơn 70% trường hợp mắc bệnh ở nữ giới), tiếp đến là týp 31 và 45.
Phòng ngừa ung thư cổ tử cung bằng cách nào?
Hiện nay, việc phòng ngừa ung thư cổ tử cung đối với chị em phụ nữ là rất quan trọng. Cách phòng ngừa ung thư cổ tử cung đó là:
Chích ngừa ung thư cổ tử cung bằng vắc-xin để ngăn chặn sự lây nhiễm vi-rút HPV nguy cơ cao và giáo dục sức khỏe, ngăn ngừa lây nhiễm;
Tầm soát định kỳ bằng tế bào cổ tử cung và xét nghiệm HPV nhằm phát hiện sớm tuýp nguy cơ cao hay tổn thương bất thường để có biện pháp điều trị kịp thời.
Tuy nhiên, sau khi tiêm chủng HPV, vẫn cần phải duy trì việc khám sức khỏe và kết hợp với tầm soát ung thư định kỳ để có thể sớm phát hiện và phòng ngừa các triệu chứng của mọi loại bệnh phụ khoa. Nếu phát hiện sớm, ung thư cổ tử cung có thể điều trị khỏi hoàn toàn, tuy nhiên nếu để bệnh tiến triển ở những giai đoạn muộn thì khả năng tử vong cao.
3. Đối tượng nào nên tiêm vắc-xin?
Hiện nay, tại Việt Nam vắc-xin phòng ngừa HPV theo khuyến cáo của nhà sản xuất được chỉ định tiêm cho cả nam và nữ giới từ 9 – 26 tuổi, bất luận đã từng quan hệ tình dục hay chưa. Đây là thời điểm mà hiệu lực của vắc-xin HPV đạt cao nhất.
Với nữ giới dưới 40 tuổi, đã có quan hệ tình dục và có con vẫn có thể tiêm phòng HPV. Nhưng hiệu quả của vắc-xin sẽ không đạt được như mong muốn.
Do vậy, nên đi tiêm vắc-xin phòng ung thư cổ tử cung càng sớm càng tốt. Vắc-xin này sẽ có hiệu quả kéo dài lên đến 30 năm. Tuy nhiên, vắc-xin này không có tác dụng đối với những người bệnh đã mắc ung thư cổ tử cung.
Các loại vắc-xin phòng ngừa ung thư cổ tử cung?
Vậy chích ngừa ung thư cổ tử cung có mấy loại? Cần phải tiêm ung thư cổ tử cung mấy mũi? Hiện nay có 2 loại vắc-xin phòng ngừa vi rút HPV được sử dụng tại Việt Nam gồm: Gardasil (Mỹ) và Cervarix (Bỉ).
Cervarix: bảo vệ 2 chủng HPV 16 và 18
Gardasil 4: bảo vệ 4 chủng HPV (6, 11, 16, 18).
Gardasil 9: bảo vệ tới 9 chủng HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 (phổ biến nhất hiện nay), bao phủ >90% nguy cơ ung thư cổ tử cung
Liều và lịch tiêm vắc-xin ung thư cổ tử cung như thế nào?
Lịch tiêm vắc xin Cervarix
Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: Cách 1 tháng sau mũi 1
Mũi 3: Cách 6 tháng sau mũi 1
Lịch tiêm vắc xin Gardasil 4
Lịch tiêm 3 mũi:
Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1
Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2
Lịch tiêm vắc xin Gardasil 9
Trẻ từ 9 đến < 15 tuổi tiêm lần đầu tiên, áp dụng phác đồ 2 mũi:
Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 6 – 12 tháng sau mũi 1
Nếu tiêm mũi 2 cách mũi 1 dưới 5 tháng, cần tiêm mũi 3 cách mũi 2 ít nhất 3 tháng.
Hoặc áp dụng phác đồ 3 mũi:
Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1
Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2
Người từ 15 – 45 tuổi tiêm lần đầu tiên, áp dụng phác đồ 3 mũi:
Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên
Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1
Mũi 3: 4 tháng sau mũi 2
Trước khi tiêm phòng HPV, bạn nên khám phụ khoa và làm xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung trước để đảm bảo an toàn tiêm chủng;
Tiêm phòng ngừa ung thư cổ tử cung đủ 3 mũi, và nên tiêm theo đúng lịch trình để đảm bảo hiệu lực của thuốc;
Nếu muộn so với lịch tiêm, bổ sung ngay mũi tiếp theo sớm nhất có thể. Không nhất thiết phải tiêm lại từ đầu.
Tác dụng phụ
Phản ứng tại chỗ tiêm: Đau, sưng, nổi ban đỏ, chai cứng, ngứa, bầm tím, tăng nhạy cảm tại chỗ tiêm.
Các phản ứng toàn thân khác: Sốt, nhức đầu, mệt mỏi, chóng mặt, buồn nôn.
Không tiêm trong thai kỳ:
Vắc-xin HPV không được khuyến cáo tiêm cho phụ nữ mang thai, vì vậy nếu phát hiện có thai, bạn cần tạm hoãn các mũi tiêm cho đến khi sinh xong.
Hoàn thành tiêm trước khi mang thai:
Khuyến cáo nên hoàn thành phác đồ tiêm vắc-xin HPV ít nhất 1 tháng trước khi mang thai để đảm bảo cơ thể có đủ kháng thể bảo vệ.
Tiêm tiếp sau sinh:
Sau khi sinh con, bạn có thể tiếp tục hoàn thành lịch tiêm vắc-xin từ mũi còn dang dở (thường là khoảng 6 tuần sau sinh hoặc khi sức khỏe ổn định).
Vô tình mang thai sau khi tiêm:
Nếu phát hiện có thai sau khi đã tiêm vắc-xin, không cần quá lo lắng. Tuy chưa có bằng chứng nào cho thấy vắc-xin gây hại cho thai nhi, nhưng việc tiêm trong thai kỳ không được khuyến khích. Bạn cần đi khám thai và theo dõi chặt chẽ theo chỉ định của bác sĩ.
Điều chỉnh lịch tiêm:
Trong trường hợp cần điều chỉnh, nên hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể về thời gian tiêm mũi tiếp theo hoặc liều tiêm.
Nguồn: Trung tâm Y tế khu vực Gò Vấp
